NASA ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA), ozon tabakasının 2066 yılına kadar tamamen eski haline dönmesini bekliyor. NASA Ozon Araştırma Ekibi Başkanı Dr. Paul Newman, “2024’teki Antarktika deliği, 2000’li yılların başlarında gördüğümüz deliklere göre çok daha küçük” açıklamasını yaptı ve yıllardır gözlemlenen bu iyileşme sürecinin koruma çalışmalarının başarıya ulaştığını belirtti.
Yine de, 2024 yılında ozon deliği hala ortalama 20 milyon kilometrekarelik devasa bir alanı kapsıyor ve bu, ABD’nin yüzölçümünün yaklaşık üç katına denk geliyor. Ozon deliği açıldığında, daha fazla zararlı UVB ışını Dünya’ya ulaşarak kanser ve katarakt gibi ciddi sağlık risklerini artırıyor. Bilim insanları, ozon tabakasının doğal kalınlığına dönmesi için daha gidilecek uzun bir yol olduğuna dikkat çekiyor.
Her yıl Antarktika üzerinde ozon tüketen kimyasallar ile soğuk sıcaklıkların bir araya gelmesiyle ozon tabakasında geçici bir delik açılıyor. Daily Mail’de yer alan habere göre; NASA ve NOAA, uydu gözlemleri ve yeryüzünden gönderilen balonlarla bu deliğin boyutunu ve atmosferdeki ozon gazı miktarını ölçerek takip ediyor. Bu yılın Eylül 7 ve Ekim 13 tarihleri arasında gözlemlenen deliğin boyutları, geçmiş yıllara göre daha küçük kaldı. Eylül 28’de en geniş halinde 22,4 milyon kilometrekareye ulaşarak geçen yılki 26 milyon kilometrekarelik boyutun altında kaldı.
Bu iyileşme, ozon tabakasına zarar veren CFC’lerin (kloroflorokarbonlar) yasaklanmasının ardından geldi. CFC’ler, geçmişte sprey ve soğutucularda kullanılan insan yapımı kimyasallardı; 1992 yılında yasaklanmalarından bu yana atmosferdeki yoğunlukları azaldı ve bu da ozon tabakasının toparlanmaya başlamasını sağladı. Ozonun kendini toparlama sürecinde bir diğer önemli faktör ise bu yıl Antarktika’da gerçekleşen “ani stratosferik ısınma olayları” oldu. Haziran ayında 15 ve 17 derece Celsius’lik sıcaklık artışları, ozon tabakasına zarar veren soğuk hava akımlarını zayıflatarak ozonun korunmasına katkı sağladı.
Ancak NASA’ya göre, ozon tabakası tamamen iyileşmiş olmaktan hala çok uzak. NOAA’nın Küresel İzleme Laboratuvarı’ndan Dr. Stephen Montzka, “2024 yılı için ozon deliğinin son yıllara göre daha az ciddi olduğunu görebiliyoruz, ancak ozon tabakası henüz tam olarak iyileşmiş değil” diye belirtti.
Bilim insanları, ozon tabakasının kalınlığını Dobson birimi (DU) ile ölçüyor. 220 DU’nun altındaki ölçümler ozon deliği olarak kabul ediliyor. Bu yıl 5 Ekim’de ölçülen en ince nokta 109 DU ile kaydedildi. 2006 yılında kaydedilen en düşük değer olan 92 DU’ya göre daha kalın olsa da, yine de ciddi sağlık riskleri yaratacak kadar ince.
NOAA’dan araştırmacı kimyager Bryan Johnson, 1979’da Antarktika üzerinde 225 DU’luk bir ozon tabakası ölçüldüğünü belirterek, ozonun tamamen eski seviyesine dönmesi için daha uzun bir iyileşme süreci gerektiğini ekledi.
Kaynak: sozcu.com.tr
