Türkiye, dünyanın en uzun çalışma saatlerine sahip ülkeleri arasında yer almakta ve çalışanların yaklaşık üçte biri haftada 50 saatten fazla mesai yapmaktadır. Anayasa ile güvence altına alınan hafta tatili ve yıllık ücretli izin gibi işçi hakları, İş Kanunu’nda açıkça düzenlenmiş, eksik noktalar ise Yargıtay’ın içtihatlarıyla tamamlanmıştır.
45 SAATİ AŞIYORSA MESAİ KABUL EDİLİR
İş Kanunu’na göre, Türkiye’de haftalık azami çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir. Bu süre, aksi kararlaştırılmadıkça haftanın iş günlerine eşit şekilde dağıtılır. Örneğin, haftada 6 gün çalışan işyerlerinde günlük çalışma süresi 7,5 saat, haftada 5 gün çalışan işyerlerinde ise 9 saattir. Haftalık 45 saati aşan tüm çalışma süreleri fazla mesai olarak kabul edilir.
Çalışma süresi, işçinin işte fiilen çalıştığı zamanı ifade ederken, ara dinlenme süreleri bu hesaba dahil edilmez. Günlük çalışma süresi içinde verilen ara dinlenmeler, işin niteliğine ve işyerinin geleneklerine uygun şekilde düzenlenir.
1 SAAT ARA DİNLENME ZORUNLU
Ara dinlenme süreleri, İş Kanunu’nda belirlenen esaslara göre şu şekildedir: Günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa olan işlerde 15 dakika, 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar süren işlerde 30 dakika, 7,5 saati aşan işlerde ise 1 saat ara dinlenmesi verilmesi zorunludur. Bu süreler asgari olup, kesintisiz olarak verilmesi gerekmektedir. Ara dinlenmeleri, aynı ya da farklı saat dilimlerinde kullanılabilir, ancak işin başlama veya bitiş saatleriyle birleştirilerek uygulanamaz.
İşçilerin ara dinlenme süreleri boyunca tamamen serbest oldukları ve bu süreyi işyeri içinde veya dışında geçirebilecekleri de kanunla güvence altına alınmıştır. Eğer işveren, işçiyi bu dinlenme süresinde çalıştırırsa, bu süre kullanılmamış sayılacak ve işçiye bu zaman dilimi için de ek ücret ödenmesi gerekecektir.
Kanun, günlük çalışma süresini 11 saatle sınırlandırmıştır. Yargıtay kararlarına göre, günlük 7,5 saat ile 11 saat arasında çalışan işçilere 1 saat ara dinlenmesi yeterli sayılırken, 11 saati aşan çalışma durumlarında işçilere en az 1,5 saatlik ara dinlenmesi sağlanmalıdır.
TOPLU YAPILABİLİR
Ara dinlenme süreleri, toplu şekilde veya plan dahilinde sırayla kullanılabilir; ancak bu süre, işe geç başlama ya da erken bitirme şeklinde uygulanamaz.
Kanuna göre, işçilere her 7 günlük dönem içinde kesintisiz en az 24 saat hafta tatili yaptırılması zorunludur. Haftalık 45 saatlik çalışma süresi 6 günde tamamlanan işyerlerinde hafta tatili 1 gün, 5 günde tamamlanan işyerlerinde ise 2 gündür. İşçilerin hafta tatili hakkını kazanabilmesi için, tatilden önceki 6 gün boyunca çalışmış olmaları gerekmektedir. Ancak zorunlu mazeret izinleri veya raporlu günler, çalışılmış gün olarak değerlendirilir.
Yargıtay’ın kararlarına göre, işçiye 7 gün içinde kesintisiz 24 saat hafta tatili verilmediği takdirde, bu izin kullandırılmamış sayılır. Hafta tatili sırasında kısa bir süre bile çalıştırılan işçinin tatil hakkını kullanmadığı kabul edilir.
YÜZDE 50 ZAMLI ÖDENMESİ GEREKİYOR
Hafta tatilinde çalıştırılma durumu ise işçinin onayına bağlıdır. Kendi rızasıyla çalışmayı kabul eden işçiye, bu çalışmanın karşılığında yüzde 50 zamlı bir günlük ücret ödenmesi gerekir.
Eğer işçi, hafta tatilinde çalıştırıldığı halde fazla mesai ücretini alamazsa, bu durumu yazılı delil ya da tanıklarla ispatlayabilir. Buna karşılık, işveren ise hafta tatilinde çalıştırdığı işçiye izin verdiğini ya da ücret ödediğini yazılı belgelerle kanıtlayabilir.
Kaynak: sozcu.com.tr
